Bron foto: H&M
Het is zomer. Het seizoen van de festivals, feestjes, bruiloften en andere partijen. Ondanks corona mag en kan het bijna allemaal weer. En dat is te merken. Uitnodigingen voor verjaardagen, bedrijfsborrels of gewoon een random themafeestje vallen weer op mijn deurmat. En dat terwijl ik die rust net zo lekker vond. Geen sociaal geneuzel of ‘wat trekken we nu weer aan’ struggels. Ik vond het wel lekker thuis en rondom huis in mijn joggingpak. En daar wil ik het dan ook graag met jullie even over hebben. Niet per se over feestjes of mijn joggingpak, maar over kleding. Over hoe we ons massaal telkens weer wijs laten maken dat we iets nieuws nodig hebben. Bij mij komt die druk dus om de hoek zeilen als er een feestje of andere bijzondere gelegenheid voor de deur staat. Maar ik weet dat bij de meer mode gevoelige vrouw die druk bijna dagelijkse opduikt. En daar spelen grote fast fashion ketens maar wat graag op in. Met de komst van platformen als Instagram en Pinterest, met bijhorende mode bloggers en vloggers, en het gemak van online winkelen, lijkt het hek helemaal van de dam. We zien constant perfect gestylde outfits voorbij komen, met een bijhorend linkje naar de webshop. De verleiding is groot. We kopen er op los. Dat kleding ooit is bedacht als bescherming voor het lichaam is een gegeven dat allang niet meer geldt. We shoppen net als hoe we eten: ook al zijn we verzadigd, we blijven consumeren, met alle gevolgen van dien. De kledingindustrie is vervuilend, water verspillend en slecht voor mens en dier. De grote (met name online) mode huizen lijken steeds meer op de omstreden megastallen. Van London tot aan Hongkong worden de winkelstraten gedomineerd door fast fashion. Bij onder andere een H&M, Zara, Primark, Berhska, Pull&Bear koop je kleding tegen bizar lage prijzen, en vind je bijna wekelijks nieuwe items in de rekken. En zelfs bij de kleinere boetiekjes bij jou en mij om de hoek vliegen de nieuwe items je om de oren (zij kunnen niet meer achter blijven) . Onze kledingkast puilt uit. Zij lijdt aan overgewicht. Met alle gevolgen van dien. De wereld gaat naar de knoppen. De rijken der aarden worden door ons snakken naar nieuwer en beter alleen maar rijker. De armen hebben geen schijn van kans. Ik ben er klaar mee en ga op dieet. Vandaag nog. Maar waar te beginnen. Wat maakt onze huidige kleding industrie en ons shop gedrag precies zo slecht en wat kunnen we er tegen doen? Ik zocht het uit aan de hand van vijf vragen. Gezien dit onderwerp zich niet in drie regels laat vatten, heb ik het artikel opgedeeld. Deze week beginnen we bij het begin en beantwoord ik de eerste twee vragen; Wat is fast fashion? En hoe is deze ontwikkeling ontstaan?
Wat is ‘fast fashion’?
Voor wie de term nog niet kent, volgt hier een korte uitleg: fast fashion, de naam zegt het al: snelle mode. Waar kledingcollecties normaal gesproken uit een zomer, herfst, winter en lente variant bestaan, verschijnen in veel grote (met name online) kleding winkels nu wekelijks, en soms zelfs dagelijks nieuwe collecties. In sneltreinvaart wordt er ontworpen (of beter gezegd gekopieerd), geproduceerd en uitgeleverd aan winkels of rechtstreeks aan de klant. De kwaliteit van deze items zijn doorgaans slecht, want we doen toch allang geen jaren meer met een zelfde broek, t-shirt en zelfs een jas dragen velen maar één seizoen. Het overgrote aanbod van alsmaar nieuwe trends en producten die voor een spot prijs te verkrijgen zijn, maakt ook dat we blijven consumeren, ongeacht de hoeveelheid kleding die we al hebben. De Amerikaanse cultureel antropoloog Dana Thomas doet al jaren onderzoek naar de mode industrie. Onlangs schreef ze het boek"Fashionpolis" dat gaat over de wereld die schuil gaat achter de snelle mode. Thomas ziet fast fashion als een drug waarvan we heel gauw moeten afkicken. „De wereldwijde explosie van fast fashion heeft er voor gezorgd dat het betaalbaar is geworden om kleding als wegwerpproduct te gebruiken, met alle gevolgen van dien”, aldus Thomas (Van Rossum, 2019). ,,Een op de zes arbeiders wereldwijd werkt in de kledingindustrie, slechts twee procent van hen verdient een leefbaar loon. De sector is bovendien een van de vervuilendste ter wereld , van het vergaren van grondstoffen tot de afvalberg vol kleding (de olie industrie is de nummer 1 vervuiler, daarna volgt direct de kledingindustrie). Hoe we sinds de industriële revolutie produceren en kopen is slecht voor mens en planeet" (Koetsenruijter, 2019). Wie afgeeft op onze huidige landbouw en veeteelt sector of tegen een uitbreiding van Schiphol is, maar ondertussen wel 'gewoon' een broek en t-shirt shopt voor nog geen 10 euro, is met deze kennis natuurlijk onwijs hypocriet.
Kijktip: In 2018 maakte de NPO een serie over fast fashion. Samen met presentatrice Jennifer Hoffman reizen vijf beginnende modeontwerpers af naar Zuid-Oost Azië om te zien en ervaren hoe doorgaans veel kleding wordt gemaakt. Het is een confronterende reis die de schaduwkant van deze industrie belicht.
Hoe is deze ontwikkeling ontstaan?
Zoals Thomas al aangaf is het geen nieuwe ontwikkeling. Het principe dat schuil gaat achter fast fashion vindt haar wortels in onze geschiedenis. Zo kwam de katoenindustrie, bedoeld voor het maken van onder andere kleding, tot bloei door de slavernij. In de jaren die volgenden werd het er niet beter op voor de katoenplukkers en textielarbeiders. Lage lonen, slechte omstandigheden en gevaarlijke machines waren eerder regel dan uitzondering binnen de branche. De bekende filosoof Friedrich Engels schreef bijna 200 jaar geleden in zijn boek “The Condition of the Working Class in England” over de erbarmelijke omstandigheden van de textielarbeiders in Manchester, van wie de helft ook nog minderjarig was (Van Rossum, 2019). Dat zo veel textielarbeiders, meestal vrouwen, vandaag de dag nog altijd in slechte omstandigheden slecht betaald werk doen, komt door de grote vraag naar goedkope kleding, en de fysieke afstand tussen de kantoren in het Westen en de fabrieken waar wordt geproduceerd volgens Thomas. „We zien onszelf als ontwikkelder en humaner dan onze voorouders. We denken dat we door zakken vol T-shirts van 5 dollar en jeans van 20 dollar geen schade aanrichten. Dat we zelfs goede banen creëren voor behoeftige mensen aan de andere kant van de wereld. Als je veel fabrieken hebt bezocht en met tientallen arbeiders hebt gesproken, weet je dat dat niet waar is” (Van Rossum, 2019). Het merendeel van de consumenten is zich nog altijd niet bewust van wat er schuil gaat achter de aankopen die ze doen. En logisch, want meer dan de wasvoorschriften en het land van productie wordt er niet vermeld op de kleding. Daarbij leven we in een wereld waarin het kapitalisme deel uit maakt. Hoge winsten gaan hand in hand met lage kosten. De rijken hebben de macht in handen en worden alsmaar rijker door een systeem van ongelijkheid dat de fast fashion industrie voedt.
Social media Sinds een aantal jaar is er een belangrijke spil bijgekomen die fast fashion in stand houdt en zelfs stimuleert: social media. Nieuwe online merken (mode ketens zonder fysieke winkels) focussen zich volledig op de verkoop via internet en hoeven dus geen dure winkelpanden te huren met honderden mensen aan personeel. Voor hun marketing zetten ze artiesten en (zowel bekende als minder bekende) influencers in die op hun beurt de spullen van deze merken weer promoten via hun eigen social mediakanalen. Kijk maar eens naar je feed en stories op Instagram. Zo zie ik bijna dagelijks samenwerkingen voorbij komen met het merk NA-KD. De ene na de andere (mode) influencer showt gesponsorde items van dit merk. Via onder andere persoonlijke kortingscodes die de influencers delen, weten de merken hun collecties te verkopen. De belangrijkste reden achter het succes van deze merken is snelheid, in combinatie met hoeveelheid. Waar een Zara, die lange tijd de koning van fast fashion werd genoemd, binnen 25 dagen in staat is een kledingstuk te ontwerpen en verkopen, weten veel online ketens dit nog veel sneller te doen (ter vergelijking: een gemiddeld niet fast fashion kledingbedrijf doet hier minstens drie maanden over). Voorbeelden van deze ultra fast fashion spelers zijn onder andere de Engelse ketens Boohoo, Asos en Missguided (Demkes, 2019). Wekelijks komen er honderden nieuwe items bij in deze webshops. Het geheim zit hem hier in de korte lijntjes tussen de fabrikant en consument. Er wordt niet langer enkel geproduceerd in Azië, maar ook ‘gewoon’ in Engeland zelf. Maar dat ‘dicht bij de consument’ produceren is verdacht. Jarenlang werd de productie van kleding uitbesteed aan landen waar de lonen veel lager liggen. Hoe is het nu mogelijk een trui in Engeland voor 8 pond te verkopen als het minimumloon al op acht pond ligt? We vinden het antwoord in onder andere een onderzoek van de Financial Times. In drie Britse fabrieken, waar onder andere kleding voor Boohoo wordt gemaakt, bleek dat de werknemers niet eens de helft van het minimumloon kregen. De arbeiders zijn veelal (illegale) migranten van over heel de wereld. Zij zijn zich doorgaans niet bewust van hun rechten of durven, uit angst hun baan te verliezen of nog erger, het land uitgezet te worden, hier niet tegen in te gaan (Demkes, 2019).
Zo, dat was deel 1. Hoe meer ik lees en zie over dit onderwerp, hoe groter mijn afkeer wordt tegen ons huidige shop gedrag. Hopelijk ervaar jij dit nu ook zo. Het is iets dat absoluut niet meer past bij onze tijd. Het verbaast mij dan ook dat er zo weinig aandacht vanuit de politiek is voor deze duistere industrie.
Volgende week gaat dit verhaal verder en ga ik in op de vraag: Wat zijn de gevolgen van fast fashion? En welke ketens maken zich hier schuldig aan?
Bronnen:
E. Demkes. 2019. Een bikini voor één euro, hoe dan?. Geraadpleegd op 10 juli 2020, van:
J. Hoffman. (2018, 14 november). Genaaid. EO. Hilversum. Nederland. NPO.
L. Koetsenruijter. 2019. Dana Thomas hoopt dat goede mode over twintig jaar net zo gewoon is als biologisch eten. Geraadpleegd op: 13 juli 2020, van: https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/dana-thomas-hoopt-dat-goede-mode-over-twintig-jaar-net-zo-gewoon-is-als-biologisch-eten~b4ab89fc/
M. van Rossum. 2019. Fast Fashion maakt de wereld kapot. Geraadpleegd op 12 juli 2020, van: https://www.nrc.nl/nieuws/2019/10/16/fast-fashion-maakt-de-wereld-kapot-a3977014
S. O’Connor. 2018. Dark factories: labour exploitation in Britain’s garment industry | Free to read. Geraadpleegd op 10 juli 2020, van: https://www.ft.com/content/e427327e-5892-11e8-b8b2-d6ceb45fa9d0
Comments